Bleed چیست؟

در چاپ و طراحی گرافیک، Bleed (بلید) به چند میلی‌متر اضافه در اطراف طرح گفته می‌شود تا رنگ و تصویر تا بیرون از ناحیه برش ادامه پیدا کند. این فاصله باعث می‌شود پس از برش نهایی، هیچ نوار سفید یا نقصی در لبه‌های کار (مثل کارت ویزیت یا بروشور) دیده نشود.

معنی Bleed در طراحی چاپی چیست؟

در نرم‌افزارهای طراحی، Bleed به فضای اضافه‌ای اطراف صفحه گفته می‌شود که عناصر گرافیکی باید تا آن امتداد یابند. این ناحیه خارج از مرز برش (Trim Line) قرار می‌گیرد و پس از برش از فایل حذف می‌شود، اما وجودش تضمین می‌کند که کار چاپی «تمام‌سطح» دیده شود.

ارتباط با حاشیه برش (Trim Line):

Trim Line همان محدوده فیزیکی است که تیغ دستگاه روی آن حرکت می‌کند. Bleed دقیقاً بیرون از این خط قرار دارد و رنگ طرح را چند میلی‌متر به بیرون گسترش می‌دهد.

مثال تصویری:

فرض کنید کارت ویزیتی با زمینه زرد طراحی کرده‌اید. اگر پس‌زمینه فقط تا خط برش ادامه یابد، پس از چاپ ممکن است اطراف کارت کمی سفید شود. اما اگر رنگ زرد را ۳ میلی‌متر بیرون‌تر از خط برش گسترش دهید (یعنی Bleed را تنظیم کنید)، برش تمیز و بدون سفیدی خواهد بود.

نکته:

در هر نرم‌افزار طراحی (Illustrator، InDesign، CorelDRAW) خطوط Bleed معمولاً با رنگ قرمز مشخص می‌شوند و به صورت جدا از Trim Line و Margin قابل تنظیم‌اند.

چرا فایل چاپی باید Bleed داشته باشد؟

داشتن Bleed فقط یک الزام زیبایی نیست، بلکه یک استاندارد فنی چاپ محسوب می‌شود که کیفیت و دقت کار را تضمین می‌کند.

دلایل فنی:

• دستگاه‌های برش، حتی در حالت اتوماتیک، همیشه تلرانس ±۰٫۵ میلی‌متر دارند. Bleed این اختلاف را پوشش می‌دهد.
• در چاپ افست، هر ورق ممکن است هنگام خشک‌شدن رنگ کمی جابه‌جا شود؛ Bleed مانع از ایجاد حاشیه ناخواسته می‌شود.
• وقتی طرح به زینک تبدیل می‌شود، محدوده‌ی بلید از مسیر خط برش جداست و به اپراتور اجازه می‌دهد برش دقیق‌تری تنظیم کند.

جنبهٔ زیبایی‌شناسی:

• کار چاپی بدون Bleed معمولاً نوار سفیدی دور خود دارد که ظاهر غیرحرفه‌ای ایجاد می‌کند.
• Bleed باعث تداوم رنگ و تصویر تا لبه‌های طرح می‌شود و جلوه‌ی بصری یکپارچه‌تری به کارت، بروشور یا پوستر می‌دهد.

تفاوت دستگاه‌ها:

• در برش دستی، میزان خطا بیشتر است و باید Bleed حداقل ۴–۵ میلی‌متر باشد.
• در دستگاه‌های اتوماتیک، خطا کمتر است و Bleed استاندارد ۳ میلی‌متر کافی است.

به‌همین دلیل، هم در چاپ افست و هم در چاپ دیجیتال، وجود Bleed برای هر فایل تبلیغاتی یا بسته‌بندی اجباری است.

اندازه استاندارد Bleed در انواع چاپ

در چاپ حرفه‌ای، مقدار Bleed (بلید) به این معناست که چقدر فضای اضافه باید دور طرح اضافه شود تا پس از برش لبه‌ها کاملاً هم‌پوشان باشد و هیچ نوار سفیدی باقی نماند. این مقدار بسته به نوع چاپ، اندازه محصول و دقت دستگاه برش متغیر است، اما استانداردها در ایران و جهان تقریباً مشابه‌اند:

نکته مهم:

در ایران معمولاً چاپخانه‌ها Bleed را ۳ میلی‌متر در هر طرف درخواست می‌کنند، مگر در پروژه‌های بسته‌بندی صنعتی یا لیبل‌های قالب‌بر که تا ۵ میلی‌متر افزایش می‌یابد. همیشه قبل از ارسال فایل، مقدار دقیق را از چاپخانه بپرس تا با زینک و قالب برش هماهنگ باشد.

نحوه تنظیم Bleed در نرم‌افزارهای طراحی

وقتی طرح آماده شد، باید در نرم‌افزار طراحی خود مقدار دقیق Bleed را اعمال کنی تا هنگام خروجی PDF، چاپخانه بتواند خطوط برش را درست تشخیص دهد. در ادامه تنظیم Bleed در نرم‌افزارهای اصلی طراحی چاپ آورده شده:

تنظیم Bleed در Adobe Illustrator

1. هنگام ایجاد فایل جدید، در پنجره‌ی New Document قسمت پایین گزینه‌ی Bleed را پیدا کن.
2. مقدار 3 mm را برای هر چهار طرف وارد کن.
3. در انتهای طراحی، هنگام خروجی گرفتن (File → Save As → PDF)، گزینه‌ی Use Document Bleed Settings را فعال کن.
4. خط قرمز دور صفحه نشان‌دهنده محدوده بلید است؛ هر عنصر یا پس‌زمینه باید تا آن خط ادامه پیدا کند.

نکته:

اگر طرح آماده داری، از مسیر File → Document Setup هم می‌توان Bleed را بعداً اضافه کرد.

بیشتر بخوانید: اورپرینت در چاپ چیست

تنظیم Bleed در Adobe Photoshop

فتوشاپ محیط مخصوص Bleed ندارد، اما می‌توان فضای اضافه ساخت:

1. در پایان طراحی، برای افزودن Bleed برو مسیر Image → Canvas Size.
2. عرض و ارتفاع را هرکدام ۶ میلی‌متر بیشتر (در واقع ۳ mm هر سمت) کن.
3. پس‌زمینه یا رنگ را تا انتهای صفحه گسترش بده.
4. در خروجی، از حالت Crop Marks برای مشخص‌کردن خطوط برش استفاده کن.

توصیه:

در طراحی‌های چاپی با فتوشاپ، حتماً راهنماهای دستی (Guides) را در 3 mm از لبه‌ها قرار بده تا متون داخل منطقه ایمن باشند.

تنظیم Bleed در CorelDRAW و InDesign

 CorelDRAW:

1. در منوی Layout → Page Setup گزینه Bleed limit را انتخاب کن.
2. مقدار استاندارد را 3 mm بگذار.
3. هنگام خروجی PDF، گزینه‌ی Include Bleed Area را فعال کن.

 Adobe InDesign:

1. در ساخت سند جدید، بخش Bleed and Slug را باز کن.
2. مقدار استاندارد 3–5 mm را در چپ، راست، بالا و پایین قرار بده.
3. در تنظیم خروجی PDF، تیک گزینه‌ی Use Document Bleed Settings را بزن.

توصیه حرفه‌ای چاپخانه:

در هر نرم‌افزار، رنگ یا پس‌زمینه‌ای که تا لبه طرح می‌رسد باید کاملاً تا خط Bleed امتداد پیدا کند، نه اینکه در حد Trim Line متوقف شود.

تفاوت Bleed، Margin و Trim Line چیست؟

در طراحی فایل‌های چاپی، سه خط راهنمای کلیدی وجود دارد که تعیین‌کنندهٔ محدوده چاپ، محل برش، و فضای امن متن‌ها هستند. بسیاری از طراحان تازه‌کار این سه مفهوم را به‌اشتباه یکی می‌دانند، در حالی‌که نقش هرکدام کاملاً متفاوت است.

در محیط نرم‌افزار، این خطوط معمولاً با رنگ‌های متفاوت مشخص می‌شوند:

• قرمز برای Bleed
• آبی برای Trim Line
• سبز یا خاکستری برای Margin

اگر در فایل نهایی PDF این سه خط را به‌درستی تعریف کرده باشی، چاپخانه بدون هیچ ابهام می‌تواند آن را زینک کند و چاپ کند.

خطاهای رایج در طراحی بدون Bleed

عدم درج Bleed یکی از خطاهای رایج در خروجی فایل‌های چاپی است و تقریباً همیشه باعث نارضایتی نهایی می‌شود. در ادامه سه خطای عملی و نمونه‌های واقعی آورده شده:

ایجاد حاشیه سفید ناخواسته

وقتی پس‌زمینه یا رنگِ زمینه تا خط Bleed امتداد ندارد، پس از برش، بخش سفید باریکی اطراف طرح ظاهر می‌شود؛ این نتیجه خطای میلی‌متری دستگاه برش است.

حذف بخشی از پس‌زمینه یا تصویر

در پوسترها یا کارت‌های دارای عکسِ تمام‌صفحه، اگر Bleed فعال نباشد، در هنگام برش لبهٔ تصویر ممکن است ناقص شود یا نوشته‌ها قیچی شوند.

اشتباه در تنظیم خروجی PDF

پرونده‌هایی که با گزینه‌ی Use Document Bleed Settings خروجی نشده‌اند، در چاپ‌خانه به عنوان فایل بدون Bleed شناخته می‌شوند و کل رنگ پس‌زمینه کمتر از سایز واقعی خواهد بود.

توصیهٔ حرفه‌ای چاپخانه:

هیچ‌وقت فایل را بدون Bleed تحویل نده—even در چاپ‌های دیجیتال کوچک. اضافه‌کردن تنها چند میلی‌متر فضای Bleed باعث می‌شود که چاپخانه بتواند فایل را بدون نوار سفید و با دقت کامل برش دهد.